مقدمه
از گذشته تا کنون برای نیل به هدفهایی چون ایجاد رفاه عمومی و امنیت اجتماعی، نظام تأمین اجتماعی در کشورهای مختلف شکل گرفته است که گرچه از لحاظ مقررات و دامنه شمول از تفاوتهایی برخوردار است اما از نظر ساختار و کارکرد کلی تا حد بسیار زیادی به یکدیگر شباهت دارد. تأمین اجتماعی یکی از مهم ترین و اساسی ترین پیش نیازهای توسعه در جوامع مختلف بوده است و بدین لحاظ که کالایی عمومی است و افراد جامعه خود بطور مستقیم نمی توانند تولید کننده آن باشند، ناگزیر این دولتها هستند که سامان دهنده و شکل دهنده آن محسوب میشوند و بر آنهاست که وظیفه مهم و بنیادی را با مشارکت مردم به انجام رسانند. در کشور ایران تأمین اجتماعی بخصوص از دو جهت از اهمیتی ویژه برخوردار است زیرا هم زمینه و بستر اصلی شکلگیری و اجرای حرکتهای معطوف به توسعه و هم هدف توسعه میباشد. در واقع از هدفهای اصلی هر یک از برنامه های توسعه کشور نیل به نظامهای تأمین اجتماعی فراگیر تر، کاملتر و مکفیتر است. حق برخورداری از تامین اجتماعی یکی از مهمترین حقوق انسانهاست که در اسناد حقوق بشر، تعهدات بین المللی دولتها و نیز قوانین اساسی مورد تاکید قرار گرفته است .پدیده تامین اجتماعی از دو بخش اصلی بیمه اجتماعی و حمایت اجتماعی تشکیل که براساس اصول اساسی جامعیت، فراگیری و کفایت شکل می گیرد. در بیمه های اجتماعی یک نوع ضمانت اقتصادی از جانب جامعه برای افرادی که تحت پوشش قرار می گیرند فراهم می گردد که متضمن مشارکت آنان از طریق پرداخت حق بیمه می باشد علاوه بر آن جهت گیر نظام تأمین اجتماعی در ایران به سوی پوشش همگانی است که این امر مستلزم احیاء، تقویت و تعمیم زمینه های فرهنگی و آشناسازی عموم با اهمیت و آثار تأمین اجتماعی در پایداری حیات اجتماعی و اقتصادی کشور است.
ضروررت و اهمیت پوشش بیمههای اجتماعی
مروزه بیمه را می توان از ارکان مهم حیات اقتصادی و اجتماعی جوامع بشری و تضمین کننده چرخه اقتصادی تلقی کرد. در جوامع پیشرفته، کلیه قشرهای جامعه، (کارفرما، کارگر، صنعتگر، کارمند، سرمایه دار) همه با بیمه و پوششهای آن ارتباط دارند. یکی از اهداف عمده و اصلی بیمه، سالم نگاه داشتن چرخه حیات اقتصادی جامعه از طریق حفظ سرمایه های ملی است.
وجود یک نظام بیمهای قوی و کارآمد در توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی و بسط و گسترش فرصتها و حق انتخابها به عنوان مؤلفههای تحقق توسعه میتواند نقش اساسی و تعیینکنندهای را در کشور ایفا نماید.
در قانون نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی تصریح شده است که در بین حوزههای سهگانه نظام جامع، حوزه بیمهای محوریت دارد (بندب.ماده6) و در این حوزه نیز ، اولویت با بیمههای مبتنی بر بازار کار و اشتغال است (بندالف.ماده3 ). دلیل اصلی این محوریت و اولویت میتواند این باشد که بیمههای اجتماعی، اشخاص را به هنگام اشتغال و فعالیت و در زمان سلامت تحت پوشش قرار میدهد و با برطرف ساختن دغدغههای ناشی از مخاطرات اجتماعی و اقتصادی و خطرات تهدیدکننده سلامت، به آنان امنیت خاطر میبخشد و این امر به ارتقاء سطح سلامت جامعه و بهرهوری نظام اشتغال کمک میکند . علاوه براین ، منابع مالی بیمه اجتماعی متکی به حقبیمههای حاصل از نظام اشتغال است و به درآمدهای عمومی وابستگی ندارد. در سطح بیمه همگانی، همه افراد جامعه بهویژه مزدبگیران، صاحبان حرف و مشاغل آزاد ، خویشفرمایان و شاغلان غیردائم (موقت) ، روستاییان ، عشایر ، زنان بیوه و سالخورده و خودسرپرست و کودکان باید تحت پوشش قرار گیرند (ماده3) . مفاد این قانون نشان میدهد که در مورد بیمههای درمانی در سطح همگانی، تأکید براین است که همه افراد جامعه زیر پوشش قرار گیرند اما در سطح همگانی بیمههای اجتماعی (غیردرمان) بر پوشش افراد شاغل تأکید شده است.
علیرغم اجرای برنامههای مختلف و پوشش بیمهای بخشی از جمعیت کشور در مقابل مخاطرات اجتماعی- اقتصادی، هنوز گروههایی از شاغلین (خویش فرمایان و کارفرمایان ـ که بیش از نیمی از شاغلان و فعالان اقتصادی کشور هستند) تحت هیچگونه پوشش بیمهای نیستند. از اینرو پاسخگویی به نیازهای جامعه و پوشش جمعیتی از اهم مسائل حوزه بیمههای اجتماعی است.
وظایف گروه :
1) تهیه و تدوین سند بخشی توسعه بیمه های اجتماعی درکشور.
2) تهیه سیاست های راهبردی و اولویتهای اجرائی بیمه اجتماعی
3) تدوین طرحهایی مبنی بر نیازهای اقشار مختلف جامعه با هدف پوشش بیمه همگانی.
4) مطالعه مستمر درباره روشهای نوین پوشش جمعیتی بیمه های اجتماعی در جهان و ایران.
5) ارزیابی و آسیب شناسی مداوم شاخصهای پوشش جمعیتی و ارائه راه حل برای رفع کاستی ها.
6) نظارت مستمر بر نحوه اجرای قوانین و مقررات، سیاستهای مصوب و دستورالعملهای صادره در محدوده وظایف گروه.
برنامه های عملیاتی:
عناوین مهمترین برنامههای عملیاتی که گروه بیمه گری و اموربیمه شدگان در حوزه بیمههای اجتماعی براساس اسناد بالادستی و شرح وظایف مکلف به انجام یا مشارکت در اجرای آنهاست به شرح ذیل میباشد:
1. توسعه و تعمیم بیمه های اجتماعی تا حد پوشش کامل اقشار فاقد پوشش .
2. گسترش پوشش بیمههای اجتماعی به روستاییان و عشایر .
3. تعمیم پوشش بیمه اجتماعی به کارگران ساختمانی.
4. بیمه اجتماعی زنان سرپرست خانوارنیازمند
5. بازنگری در قانون بیمه رانندگان درون شهری و برون شهری.
6. ضابطه مند سازی بیمه اجتماعی زنان خانه دار.