مقدمه
نظام رفاه و تامین اجتماعی به مجموعه ای از برنامه‌ها، فعالیتها و خدماتی اطلاق می‌گردد که هدف آن حمایت از اقشار مختلف جامعه در برابر فقر، بیکاری، آسیب پذیری، بازنشستگی، پیری، ازکارافتادگی، بی سرپرستی، دراه ماندگی، حوادث، سوانح و ناتوانی جسمی و روانی است. نظام رفاه و تامین اجتماعی شامل سه حوزه بیمه‌ای، حوزه حمایتی و توانبخشی و حوزه امدادی می‌باشد. دستگاه های اجرایی متعددی در بخش های فوق به انجام وظیفه می‌پردازند.
امور بیمه‌ای مجموعه‌ای از تدابیر، روشها و اقداماتی است که هدف آن حمایت از نیروی انسانی شاغل در دوران اشتغال، بازنشستگی، از کارافتادگی و حمایت از بازماندگان شاغلان و بازنشستگان است. مهمترین خدمات ارائه شده به بیمه شدگان در این نظام، ارایه بیمههای اجتماعی در قالب پرداخت‌های انواع مستمری بازنشستگی، از کارافتادگی، بازماندگی، بیکاری ، غرامت نقص عضو، کمک بارداری و ... و ارایه بیمه خدمات درمانی است.
دستگاههای مسئول امور بیمه‌ای در کشور عبارت هستند از: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی( معاونت رفاه اجتماعی)، سازمان تأمین اجتماعی، صندوق بازنشستگی کشوری، صندوق بیمه اجتماعی روستائیان و عشایر، سازمان تأمین اجتماعی نیروهای مسلح، سازمان بیمه خدمات درمانی و صندوق بیمه بازنشستگی وابسته به وزارتخانه‌ها و سازمانها( از قبیل صندوق بیمه مرکزی ایران، شرکت‌های تابعه صنعت نفت، مخابرات، شرکت فولاد ایران، شهرداری تهران، هواپیمایی، صنایع مس ایران، سازمان بنادر و کشتیرانی و جز آن.
با توجه به ساختار سازمانهای مسئول، دولت از طریق وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (معاونت رفاه اجتماعی) نقش اساسی در سیاستگذاری و هدایت فعالیت‌های بیمه‌ای را برعهده دارد.
ضروررت و اهمیت اصلاح ساختار بیمههای اجتماعی
در کشور ما بیش از نیم قرن است که بیمههای اجتماعی شکل سازمانی یافته و در سال 1354 به نام تأمین‌اجتماعی با اهداف گسترده‌تر تغییر یافته است، لیکن با وجود اقدامات و تلاشهای بسیاری که در این حوزه انجام شد، هنوز در جامعه فقر و نابرابری به عنوان یک مسأله جدی و گاه در شرایط بحران مطرح است.
عیلرغم گستردگی نظام تأمین‌اجتماعی و پوشش بخشی از جمعیت کشور در مقابل مخاطرات اجتماعی- اقتصادی، تنوع خدمات و تعدد سازمانهای بیمه‌ای با ماهیت‌های متفاوت(دولتی-غیردولتی، صنفی-اختصاصی)، افزایش شتابنده مصارف بلندمدت و عدم تعادل منابع ومصارف ونزدیک شدن به نقطه بحران سربه سری، انباشت بدهی‌های دولت و کارفرمایان، افزایش نسبت خروجی به ورودی جمعیت(نسبت جمعیت مستمری بگیر به بیمه پرداز)، تغییرات مقطعی و غیرکارشناسانه قوانین و مقررات، ضعف و عدم انسجام ساختاری و تعدد مراکز تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی به همراه ضعف و نارسا‌یی‌های قانونی در ایجاد هزینه و بار مالی بر صندوق، نبود چارچوب منسجم برای سیاست‌گذاری‌های راهبردی تأمین اجتماعی در سطح کشور و عدم توجه به ارتباط بخش بیمه با بخش حمایتی و امدادی و افزایش نگاه حمایتی به صندوقهای بیمه‌ای در سالهای اخیر و... ازجمله مسائلی هستند که نظام بیمه‌ای کشور را با چالش‌های جدی روبرو کرده است. از این‌رو از یک طرف پاسخگویی به نیازهای جامعه و پوشش جمعیتی و ازسوی دیگر به منظور تقویت بنیانهای مالی و مدیریتی صندوقهای بازنشستگی، نیاز به اصلاحاتی جدی احساس می‌شود.
با توجه به اهمیت موضوع اصلاح ساختار بیمههای اجتماعی و وظایف قانونی دفتر بیمههای اجتماعی، تکالیف ناشی از قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی و همچنین قانون برنامه پنجم توسعه تکالیف، فعالیتها و اقدامات این گروه به شرح زیر می‌باشد:
تکالیف
عناوین مهمترین برنامه‌های عملیاتی که گروه برنامه ریزی و اصلاح ساختار بیمه های اجتماعی در حوزه بیمههای اجتماعی براساس اسناد بالادستی و شرح وظایف مکلف به انجام یا مشارکت در اجرای آنهاست به شرح ذیل می‌باشد:
• بررسی چگونگی اصلاح ساختار صندوقها در جهت اصلاح مولفه های موثر بر بیمه های بازنشستگی
• استفاده از روشهای نوین در ارائه خدمات در جهت دسترسی آسان وسریع شهروندان به خدمات بیمه ای
• گسترش پوشش بیمههای اجتماعی روستاییان و عشایر
• تجدید نظر در ساختار بیمه های اجتماعی ، سازمان تأمین اجتماعی و صندوقهای تابعه
فعالیتها
شرح فعالیتها و عملیات برای تحقق برنامه‌های فوق الذکر به شرح ذیل می‌باشد:
• تدوین, تصویب و ابلاغ دستورالعمل های اجرایی استفاده از روش های نوین در اداره و ارائه خدمات صندوق ها
• تدوین پیش نویس اصلاحیه مواد قانونی مورد نظر جهت کاهش وابستگی صندوق ها به کمک از محل بودجه عمومی دولت
• تدوین پیش نویس مصوبات مورد نیاز و ارائه به مراجع ذیربط جهت تجدید نظر در ساختار بیمه های اجتماعی
• تدوین پیش نویس اصلاح آیین نامه ها یا اساسنامه ها جهت اصلاح ساختار و تجهیز سایر صندوق های وابسته به دستگاههای اجرائی
• تدوین و ابلاغ برنامه اجرایی جهت توسعه و تکمیل پایگاه های اطلاعاتی واحدهای تابعه
• تدوین و ارائه پیش نویس اصلاحیه قوانین و مقررات جهت انتقال تکالیف غیربیمه‌ای صندوقهای بیمه به لایه حمایتی
• برنامه‌ریزی مطابق اعلام دستگاه‌ها و مراجع مسئول در شبکه ملی اطلاعات کشور
• تدوین دستورالعمل های اجرایی مورد نیاز با زمان بندی معین جهت ارسال و دریافت الکترونیکی کلیه استعلام های بین دستگاه ها و واحدها
• تدوین دستورالعمل های لازم جهت واگذاری خدمات قابل ارائه در خارج از محیط اداری واحدها به دفاتر پستی و پیشخوان خدمات دولت
• اتصال به شبکه ملی اطلاعات جهت عرضه خدمات قابل ارائه به صورت الکترونیکی از طریق شبکه ملی اطلاعات
اقدامات
اهم اقدامات انجام شده گروه براساس شرح وظایف و برنامه عملیاتی در سال 1391 را می‌توان بدین‌گونه برشمرد:
• بررسی وضعیت بیمه های اجتماعی در ایران(به عنوان مطالعه پشتیبان سندجامع تحول در ساختار بیمه های اجتماعی)
• احصاء و سنجش شاخص‌های کلیدی بیمه های اجتماعی(مطالعه سری زمانی شاخص‌ها)
• تهیه گزارش بانک قوانین با رویکرد اصلاح ساختار صندوقهای بیمه‌ای
• مطالعه تطبیقی در چند کشور منتخب (ترجمه گزارش 2010 اتحادیه بین المللی تامین اجتماعی در موردکشورهای وضعیت بیمه های اجتماعی کشورهای فرانسه، ژاپن،ترکیه ، چین و...)
• آسیب شناسی صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر- (اجرای بند"س" ماده 194 ق .ب .پ)
• آسیب شناسی صندوق بازنشستگی جهاد، تلفن، فولاد
• تدوین پیش نویس اولیه سند جامع تحول در ساختار بیمههای اجتماعی (ارائه راهبرهای کلان اصلاح ساختار بیمههای اجتماعی در ایران)- ( اجرای بند"ب" ماده 26 ق. ب .پ)
• مشارکت در تهیه طرح و تدوین آئین نامه پیشنهادی تشکیل صندوق بیمه اجتماعی فراگیر (ملی)- ( اجرای بند"هـ" ماده 234 ق. ب. پ)
• تهیه گزارشی با عنوان مروری بر الگوهای موفق اجرا شده در حوزه بیمه های اجتماعی ایران(معرفی الگوهای موفق)
• تهیه گزارشی مختصر از طرح ها و لوایح مرتبط با بیمه های اجتماعی در مجلس شورای اسلامی در سال 91
• تهیه گزارشات عملکرد مواد قانونی برنامه چهارم و پنجم توسعه درحوزه بیمههای اجتماعی
• بررسی مهمترین مشکلات اجرایی بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر زنان سرپرست خانوار تحت پوشش نهادهای حمایتی
• برآورد و پیش‌بینی بودجه برنامه‌های بیمه‌اجتماعی و بازنشستگی درسالهای 90-91 و92
• شرکت در کمسیونهای اجتماعی دولت بنابر موضوع و دستور مقام مافوق
• پاسخ به مکاتبات و مراجعات مردمی حدود 50مورد
• طراحی و تهیه بانک اطلاعات مشکلات مردمی در ارتباط با بیمه های اجتماعی با استفاده از نرم افزار Access
• طراحی و پیاده سازی پایگاه اطلاعات بیمههای اجتماعی کشور
• عضویت در کمیته تخصصی طرح استقرار نظام مدیریت بهره وری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
• حضور فعال همکاران این گروه در همراهی با کارگروه بازرسی و نظارت از واحدهای اجرایی وزارت متبوع(بازدید استانی)
• تهیه پروپوزال همایش بیمه اجتماعی در ایران، فرصتها و تهدیدها
• بررسی سیستم مالی و چگونگی تعیین سطح حق بیمه تعادلی در نظام بازنشستگی ایران